गणपती बाप्पाची स्थापना कशी करावी? | संपूर्ण स्टेप बाय स्टेप मार्गदर्शन मराठीत

गणपती बाप्पा मोरया!
गणेशोत्सव म्हटला की प्रत्येक घरात उत्साह, आनंद आणि भक्तिभावाची लहर उसळते. अनेक कुटुंबे आपल्या घरात गणपतीची मूर्ती बसवून त्यांची भक्तीपूर्वक पूजा करतात. परंतु, बऱ्याच वेळा नवशिक्या भक्तांना प्रश्न पडतो – “गणपतीची स्थापना कधी, कशी आणि कोणत्या नियमाने करावी?”
या ब्लॉगमध्ये आपण संपूर्ण स्टेप बाय स्टेप माहिती पाहणार आहोत — घरातील गणपती बाप्पाची स्थापना, पूजेचे साहित्य, नियम, पारंपरिक पद्धती आणि महत्त्वाचे टप्पे. चला तर मग, श्रीगणेश करूया!

१. मूर्ती खरेदी करण्यापूर्वी काय लक्षात घ्यावे?

गणपतीची मूर्ती खरेदी करणे ही पहिली आणि महत्त्वाची पायरी आहे.

• मूर्ती खरेदी करताना मूर्ती मातीची (शाडू) असावी.
• शक्यतो स्थानिक मूर्तीकारांकडून मूर्ती घ्यावी, यामुळे स्थानिक व्यवसायांना प्रोत्साहन मिळते.
• मूर्ती घरात ठेवण्यासाठी योग्य आकाराची असावी. फार मोठी मूर्ती घरात ठेवणे अवघड जाते.
• मूर्तीचे मुख घराच्या मुख्य दरवाजाकडे असावे, असे म्हणतात.

मूर्ती आणताना शुद्ध मनाने, प्रेमाने आणि भक्तीभावाने ती घरात आणावी. अनेक घरांमध्ये मूर्ती आणताना वाद्य वाजवून स्वागत केले जाते.

२. गणपती बाप्पाची स्थापना करण्याचा योग्य दिवस आणि वेळ

गणेश चतुर्थी हा दिवस अत्यंत शुभ मानला जातो. याच दिवशी गणपती बाप्पांची स्थापना केली जाते.

• स्थापनेसाठी शुभ मुहूर्त:
  साधारणतः सकाळच्या वेळेत (ब्राह्ममुहूर्त, ६ ते १० वाजेपर्यंत) स्थापना केली जाते.
• पंचांग तपासणे:
  स्थापनापूर्वी आपल्या स्थानिक पंचांगानुसार शुभ मुहूर्त पाहावा. शक्य असल्यास एखाद्या जाणकार पुजाऱ्याचा सल्ला घ्यावा.

३. गणपती पूजेसाठी लागणारे साहित्य

गणेश पूजेसाठी खालील साहित्याची यादी तयार ठेवा:

• गणपती मूर्ती
• मखर (घरगुती सजावटसाठी)
• पूजेचा चौक, पाट, रांगोळी
• शुद्ध पाणी, गंगाजळ
• नारळ, सुपारी, हरितपर्णी (पानं)
• दूर्वा (२१ दूर्वा अनिवार्य)
• लाडू किंवा मोदक (गणपतींचा आवडता नैवेद्य)
• हळद, कुंकू, अक्षता
• फुलं (जास्वंद, शेवंती, गंधराज)
• अगरबत्ती, कापूर, दीप (तेलाचा दिवा)
• पंचामृत (दूध, दही, तूप, मध, साखर)
• पुस्तक: “श्री गणपती अथर्वशीर्ष”

४. घरात गणपतीसाठी जागा निवडणे

• गणपती बसवण्यासाठी स्वच्छ, शांत, हवेशीर आणि उजेड असलेली जागा निवडावी.
• उत्तर किंवा पूर्व दिशेकडे गणपतीचे तोंड असावे.
• पाटावर पांढरं किंवा पिवळं कपडं अंथरून मूर्ती ठेवावी.
• मूर्ती ठेवण्याआधी त्या जागेची शुद्धी (गंगाजळ, हळद-कुंकू टाकून) करावी.

५. गणपती मूर्ती स्थापना – स्टेप बाय स्टेप

स्टेप १: स्थापना पूर्व शुद्धीकरण

• मूर्ती आणण्याआधी घर, पूजा स्थळ आणि पूजा साहित्य स्वच्छ करावे.
• स्वतः स्नान करून शुद्ध होऊन स्वच्छ कपडे घालावेत.

स्टेप २: पाट / चौक तयार करणे

• पाटावर रांगोळी काढावी.
• त्यावर पिवळा/पांढरा कपडा अंथरावा.
• त्यावर थोडे अक्षते ठेवून मूर्ती ठेवावी.

स्टेप ३: कलश स्थापना

• गणपतीच्या उजव्या बाजूला तांब्यात पाणी, सुपारी, नाणं ठेवून कलश बसवावा.
• त्यावर आंबा/पानं ठेवून नारळ ठेवावा.
• हळद-कुंकू लावावे.

स्टेप ४: मूर्तीची प्रतिष्ठापना

• मूर्ती “ॐ गणपतये नमः” मंत्र म्हणत पाटावर ठेवावी.
• मूर्तीवर हळद-कुंकू, फुलं, अक्षता वाहाव्यात.

स्टेप ५: गणेश पूजन

• श्रीगणेशाला पंचामृताने स्नान घालावे (प्रत्यक्ष मूर्ती असल्यास फक्त गंगाजळ शिंपडावी).
• मंत्रोच्चारासह पूजा करावी.
• गणपती अथर्वशीर्ष, 108 नामावली किंवा गणपती स्तोत्र म्हणावे.
• लाडू / मोदकाचा नैवेद्य दाखवावा.
• आरती करावी (सकाळ-संध्याकाळ).

६. पूजेनंतरच्या दिवसांत काय करावे?

• दररोज सकाळ-संध्याकाळ पूजन करावे.
• आरती गायला / ऐकायला विसरू नका.
• रोज नैवेद्य दाखवावा — ताजं फळ, लाडू, खीर वगैरे.
• घरातील वातावरण सात्विक आणि भक्तिमय ठेवा.

७. विसर्जन कसे करावे?

गणपती विसर्जन म्हणजे गणपती बाप्पाला भक्तिभावाने निरोप देणे.

• विसर्जनाच्या दिवशीही मूर्तीची सकाळी पूजा करावी.
• घरातील सर्व सदस्य एकत्र येऊन आरती करावी.
• विसर्जन पाण्यात न करता पर्यावरणपूरक पर्याय निवडावा – घरच्या टाकीत किंवा कृत्रिम टाकीत विसर्जन करणे उत्तम.
• विसर्जनानंतर घरात गोड पदार्थ वाटावेत.
• “पुढच्या वर्षी लवकर या” म्हणत गणपती बाप्पाला निरोप द्यावा.

८. काही विशेष टीप्स आणि उपाय

• गणपतीच्या मूर्तीवर प्लॅस्टिकच्या वस्तू, कृत्रिम सजावट वापरणे टाळा.
• मखर तयार करताना पुनर्वापर करण्यायोग्य सामग्री वापरा.
• नैवेद्य नेहमी सात्त्विक आणि ताजाच असावा.
• विसर्जन हे उत्साहात पण संयमितपणे करावे.

निष्कर्ष

गणपती बाप्पाची स्थापना ही केवळ एक धार्मिक कृती नाही, तर एक अध्यात्मिक अनुभव आहे. तो आपल्या मनात श्रद्धा, भक्ती, शिस्त, स्वच्छता आणि पर्यावरणप्रेम जागवतो. योग्य तयारी, शुद्ध मन आणि प्रेमपूर्वक केलेली पूजा हाच खरा गणेशोत्सवाचा अर्थ आहे.

गणपती बाप्पा आपल्याला आशीर्वाद देवोत, आपल्या घरात सुख-शांती, आरोग्य आणि समृद्धी नांदोत, हीच प्रार्थना!
गणपती बाप्पा मोरया! पुढच्या वर्षी लवकर या!